Cây mã đề là cây thảo dược quý có nhiều công dụng chữa bệnh, rất được ưa chuộng trong dân gian. Tuy nhiên ít người am hiểu rõ về những công dụng đầy đủ của cây này. Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp thông tin cơ bản nhất về cây mã đề.
Cây mã đề là gì?
Cây mã đề tên khoa học là Plantago asiatica L, họ Plantaginaceae.
Cây mã đề còn được gọi là cây rau mã đề, xa tiền, mã tiền á.
Mô tả chi tiết về cây mã đề
Cây mã đề là loại cây thân thảo sống lâu năm. Cây có chiều cao từ 10-15cm. Phiến lá có hình dạng thìa, quả trứng, lá có gân hình cung. Lá cây mã đề mọc thành từng cụm từ gốc, cuống lá dài. Hoa mọc thành một bông dài hướng thẳng đứng. Bông của cây mã đề lưỡng tính có 4 đài ở gốc hoa. Quả mã đề có hình hộp, chứa nhiều hạt nhỏ màu nâu đen bóng. Mỗi quả cây mã đề đều chứa 8-20 hạt.
Cây bông mã đề mọc ở đâu
Cây mã đề mọc hoang tại khắp đất nước ta. Ngày nay người dân trông rất nhiều cây mã đề để sử dụng như loại rau ăn hàng ngày. Mã đề được trồng bằng hạt, ưa nơi ẩm thấp, đất thịt, mềm. Cây được trồng vào mùa thu và mùa xuân.
Bộ phận dùng làm cây mã đề
- Hạt mã đề phơi hay sấy khô gọi là xa tiền tử.
- Toàn cây bỏ rễ phơi hay sấy khô gọi là xa tiền thảo.
- Lá cây để tươi hay phơi hoặc sấy khô.
Thu hái và bào chế thuốc
Cây mã đề được thu hái vào tháng 7-8, khi quá chín và lá phát triển tốt. Sau khi hái về sẽ mang đi phơi khô, loại bỏ bụi, đất và côn trùng. Đập vỏ để tách lấy phần hạt, lọc qua rây rồi mang đi phơi hoặc sấy khô.
Thành phần hóa học có trong cây mã đề
Cây mã đề chứa hàm lượng lớn canxi cùng nhiều khoáng chất khác. Trong lá mã đề có chứa vitamin A tương đương hàm lượng trong củ cà rốt và có các loại vitamin C, K… Toàn thân chứa một glucozit gọi là aucubin.
Cây mã đề có công dụng gì?
Một số các bài thuốc từ cây mã đề sẽ được kể đến dưới đây:
Viêm cầu thận cấp tính
6g mỗi vị: mã đề, thạch cao, ma hoàng, đại táo, quế chi và cam thảo. Mỗi ngày phải sắc uống 1 thang thuốc. Uống liên tục cho đến khi bệnh cải thiện rõ rệt.
Cây mã đề chữa bệnh thận – Viêm cầu thận mạn tính
Kết hợp mã đề 16g, hoàng bá 12g, hoàng liên cần 12g, phục linh 12g, rễ cỏ tranh 12g, mộc thông cần 8g, trư linh 8g. Mỗi ngày nên sắc uống 1 thang. Uống ít nhất 3 tháng.
Cây mã đề chữa viêm bàng quang cấp tính
Mã đề 16g, phục linh cần 12g, hoàng bá 12g, hoàng liên 12g, trư linh sẽ có 8g, rễ cỏ tranh, bán hạ chế, hoạt thạch, mộc thông cần 8g . Mỗi ngày sắc uống thành 1 thang thuốc.
Viêm đường tiết niệu cấp
Gồm 20g mã đề, 15g hoàng cầm, 15g lá chi tử, 15g bồ công anh, các loại khác như: kim tiền thảo, ích mẫu, rễ cỏ tranh, cỏ nhọ nồi và một vài gram cam thảo. Mỗi ngày sử dụng 1 thang thuốc. Người bệnh sẽ cần sử dụng liên tục trong vòng 10 ngày.
Viêm bể thận cấp tính
50g mã đề tươi, 50g loại rễ cỏ tranh tươi, 50g cỏ bấc đèn tươi. Mỗi ngày người bệnh chỉ cần sắc 1 thang thuốc uống 2 lần. Uống chừng 5 – 7 ngày là được.
Sỏi bàng quang
30 gram các loại: mã đề, rau ngư có tinh thảo, kim tiền thảo. Mỗi ngày sẽ sắc 1 thang thuốc uống 2 lần. Người bệnh uống liên tục trong 5 ngày.
Sỏi đường tiết niệu
Mã đề 20g và rễ cỏ tranh 20g, kim tiền thảo 30g mang đi sắc uống 1 thang trong 1 ngày.
Chữa chứng bí tiểu tiện
Hạt mã đề 12g sắc uống. Chia nước sắc thành nhiều lần trong ngày.
Đẩy lùi ho, tiêu đờm
Mã đề 10g, cát cánh 2g và cam thảo 2g mang đi sắc uống. Mỗi ngày sắc uống một tháng.
Chứng phổi nóng và ho dai dẳng
Mã đề tươi 20g-50g rửa sạch, sắc uống làm 3 lần trong ngày, mỗi lần cách nhau 3 giờ, uống khi còn nóng.
Viêm gan siêu vi trùng
20g mã đề, 20g lá mơ, 20g chi tử 20g, 40g nhân trần. Toàn bộ cây thái nhỏ sấy khô, pha như pha trà để uống, mỗi ngày uống 100-150ml.
Các món ăn từ cây mã đề
Cách 1: Cây mã đề nấu có thể nấu cùng tôm hoặc thịt đều ngon – bổ dưỡng. Canh mã đề thịt bò có vị ngọt dịu và mùi thơm rất dễ ăn.
Cách 2: Thịt bò vụn vừa gân vừa nạc mang đi nấu mềm. Thêm vài củ hành tím bỏ vào nêm nếm cho vừa. Sau đó bỏ lá cây mã đề vào nấu sôi chừng 2 phút thì tắt bếp.
Những lưu ý gì khi sử dụng cây mã đề?
Cây mã đề rất bổ cho sức khỏe nhưng không phải ai cũng sử dụng tùy tiện được. Cây mã đề giúp lợi tiểu nhưng lại kiêng đối với phụ nữ trong thời kỳ mang thai (ít nhất 3 tháng đầu) vì có thể gây sảy thai.
Đối với người thận yếu hoặc suy thận mạn tính cũng nên cẩn trọng về liều lượng sử dụng. Nên hỏi kỹ ý kiến của bác sĩ trước khi dùng.
Người khỏe mạnh hạn chế ăn các món ăn chứa cây mã đề vào buổi tối vì có thể gây tiểu nhiều vào ban đêm.
Cây mã đề là loại cây cỏ thần dược được dân gian ưa chuộng. nếu bạn đang gặp phải các vấn đề sức khỏe ở trên, hãy áp dụng ngay bài thuốc từ cây mã đề bởi chắc chắn bạn sẽ hài lòng về tác dụng của chúng.
